Het ESP-systeem is als eerste bedacht en ontwikkeld door de Nederlander Anton van Zanten, robert Bosch en de duitser Armin Muller, van Mercedes-Benz. Mercedes-Benz was het eerste automerk dat het in een auto op de markt bracht onder de naam Elektronisches Stabilitätsprogramm. ESP is door de ontwikkelaars en enkele andere partijen in 1995 op de massamarkt gebracht. Mercedes-Benz was de eerste constructeur die, in 1999, ESP standaard aanbracht op al zijn modellen. Inmiddels passen ook andere autofabrikanten ESP standaard toe in nieuwe modellen.
Een microprocessor controleert de signalen van de ESP-sensoren en vergelijkt 25 keer per seconde of de wensen van de bestuurder en de richting waarin het voertuig zich beweegt overeenkomen. Als het voertuig zich in een andere richting beweegt dan de stuurrichting aangeeft, reageert ESP onmiddellijk. ESP gaat dan doelgericht de afzonderlijke wielen afremmen waardoor het voertuig gestabiliseerd wordt en in de juiste richting wordt gestuurd. Een auto met ESP beschikt automatisch ook over twee andere actieve veiligheidssystemen: een antiblokkeersysteem (ABS) en tractiecontrole (ASR). ABS voorkomt dat de wielen blokkeren bij het remmen waardoor het voertuig onbestuurbaar zou worden. ASR (ook wel TCS of Traction Control System genoemd) voorkomt dat de aangedreven wielen doordraaien (wielspin) tijdens het accelereren waardoor het contact met de weg verloren zou gaan en geen optimale versnelling wordt verkregen. Terwijl ABS en ASR de lengtedynamica van het voertuig beïnvloeden, verbetert ESP daarnaast de dwarsdynamica. ESP verzekert daardoor een stabiel rijgedrag in alle richtingen.
De technologie is een belangrijke bijdrage aan de veiligheid bij het besturen van een auto. Internationaal onderzoek toont aan dat minstens 40 procent van alle verkeersongevallen met fatale afloop veroorzaakt wordt door slippen. Volgens deze onderzoeken kan ESP het risico op slippen verminderen met 80 procent. Bij een ADAC-test in 2010 werden twee bijna identieke auto’s getest, waarvan een met en een zonder ESP. De auto met ESP kwam heelhuids door de elandtest, de auto zonder vloog uit de bocht en kwam op het dak tot stilstand.
Het Europese Parlement heeft het voorstel om ESP verplicht te maken goedgekeurd. Zo moeten vanaf 1 november 2011 alle nieuwe modellen en vanaf 1 november 2014 alle nieuwe wagens uitgerust zijn met ESP. Vaak wordt ESP ook uitgelegd bij de eerste keer rijlessen zoals bij driving school Tilburg.